Sách binh pháp/Binh pháp Khổng Minh/Xem xét

Phép xem xét âm thầm cũng giống như phân loại các đồ vật để hiểu rõ ý nghĩa của mỗi vật.

Ngoài bị tổn thương ắt trong bị cô độc; trên ngờ ắt dưới nghi; nghi ắt người thân không dùng; ngờ ắt người xem xét không đúng phép; không đúng phép thì mưu kế sẽ bị rối loạn; mưu kế rối loạn thì nước gặp cảnh nguy nan; nước nguy nan thì không yên ổn.

Đó là kế thường suy nghĩ thì lo xa; lo xa thì yên ổn; không lo nghĩ thì sẽ gặp nguy nan.

Kẻ giàu thì được thỏa chí; kẻ nghèo thì không gặp thời.

Ham thích nhiều thì sẽ tiêu phí nhiều; chứa trữ nhiều thì mất mát nhiều.

Đua nhau mua sắm thì hết tiền của; chuyên quyền thì sẽ không thành công.

Nhiều người cùng lo một việc thì phiền phức; sự phiền phức sinh ra do sự lười biếng, ỷ lại vào nhau.

Thuyền hở thì nước vào; túi thủng thì trong chẳng còn vật gì.

Núi nhỏ thì không có thú vật; nước cạn thì không có cá; cây yếu thì không có tổ chim.

Tường hư thì nhà nghiêng; đê vỡ thì nước tràn ngập.

Chạy mau thì ngã; đi thong thả thì chậm trễ.

Đi thuyền đến chổ cạn thì nguy; đi trên nước đá thì sợ.

Lội suối thì chết đuối; gặp nước thì vượt bằng thuyền.

Không mái chèo thì không thể qua sông; mất bạn thì phải mong chờ người xa.

Thưởng phạt thì xét công; không thành thực thì không tin cậy.

Môi sứt thì răng lạnh; lông rụng thì da yếu.

Kẻ nịn nọt thì lời nói rối loạn; chỉ nghe một bên thì sẽ tai hại.

Mưu đồ việc lành thì thắng; mưu đồ việc ác thì chia rẽ.

Người thiện khuyên người ác cũng như mưa móc về mùa xuân.

Ngựa kì và ngựa ký thì dễ cưỡi, ngựa nô và ngựa đài thì khó tập.

Không nhìn thì đui, không nghe thì điếc.

Rễ hư thì là sẽ khô; là khô thì hoa rụng; hoa rụng thì quả sẽ thối.

Trụ nhỏ thì nhà nghiêng ngả; gốc nhỏ thì ngọn lung lay.

Đưới nhỏ thì trên phải đổ.

Không phân biệt đen trắng, bỏ đồ cao quý mà dùng đá thì cọp và dê ở cùng bầy.

Áo rách thì vá, đai ngắn thì nối dài.

Chơi dao thì đứt tay, nhảy nhót thì què chân.

Giặt rửa không cần đến sông ngòi, cốt yếu là gội tẩy chất bẩn; cưỡi ngựa không cần tới ngựa kỳ và ngựa ký, cốt yếu là nhanh chân; dùng hiền tài chẳng cần phải thánh nhân, cốt yếu là có trí thức thông suốt, gồm có năm đức:

Thứ nhất là ngăn cấm việc hung bạo, dứt bỏ việc binh đao.

Thứ hai là tưởng thưởng bậc hiền tài, trừng phạt kể phạm tội ác.

Thứ ba là làm cho dân chúng yên ổn, nhân ái, hòa hiệp.

Thứ tư là che chở, bao bọc cho người khác, xét định công lao.

Thứ năm là ngăn chặn sự phong hoa, xa xỉ, phản đối việc dèm pha.

Đó gọi là năm đức.