Sách binh pháp/Binh pháp Khổng Minh/Đạo Vua Tôi

Mối quan hệ giữa Vua và Tôi là do cái tượng của Trời – Đất mà hiện ra. Tượng của Trời mà sáng, ắt là đạo vua tôi được đầy đủ. Vua ban ơn xuống dưới để làm điều nhân, bề tôi thờ người trên để làm điều nghĩa.

Bề tôi mà hai lòng thì không thể thờ vua. Vua mà nghi ngờ phép tắc của bề tôi thì không thể trao trách nhiệm cho bề tôi.

Trên dưới đều mến lễ nghi, ắt là dân dễ sai khiến. Trên dưới mà hòa thuận, ăt là đạo vua tôi được đầy đủ. Vua dùng lễ nghi để sai khiến bề tôi, bề tôi đem lòng trung để thờ vua.

Vua sắp đặt nền chính trị, bề tôi lo phụng sự vua. Việc chính trị là việc chính danh, phụng sự là khuyến khích thi hành các công tác. Vua khuyến khích việc chính trị, bề thôi khuyến khích việc thờ vua, ắt là cái đạo công danh được thành tựu đối với mọi người.

Bởi thế cho nên vua quay mặt về phía Nam, hướng dương phát ra các âm thính, bề tôi quay mặt về phía Bắc, hướng âm, nhìn hình ảnh (của công việc, xem tiếp ở sau thì rõ). Âm thính vang dội ra là cái mệnh lệnh dạy xuống, hình ảnh là sự công hiệu của việc thi hành. Lệnh dạy xuống mà vửa phải thì công việc thành tựu; công việc mà thành tựu ắt là vạn vật hưởng được phước ban xuống.

Đó là lấy ba giềng (là ba mối quan hệ vua tôi, cha con, chồng vợ) và sáu phép (sáu đạo làm vua, làm tôi,làm cha, làm con, làm chồng, làm vợ) có trên, giữa và dưới. Trên hết là Vua – Tôi, ở giữa là Cha – Con, ở dưới hết là Chồng – Vợ, đều răn mình theo đạo thì phước mai sẽ đến.

Vua – tôi trên dưới lấy lễ làm gốc, Cha – con lấy ân làm thân, Chồng – vợ trên dưới lấy hòa làm vốn.

Trên không thể không ngay thẳng, dưới không thể không đứng đắn. Người chủ chốt ở bên trên không được cong vạy, lời nói của kẻ dưới không được phản nghịch.

Cho nên nhà vua chỉ nghĩ đến việc chính trị, bề tôi nghĩ đến việc phụng sự. Ấy nên vua sáng mà sửa mình ngay thẳng thì việc làm của tôi trung sẽ được thành tựu. Kẻ học trò thì mong được thầy sáng, kẻ sĩ thì mong được vua sáng.

Cho nên đặt ra toàn bộ quan chức, chia ngôi thứ tước lộc, bày ra nghi khí để xem thiên văn, lập ra chức thai phụ để phò tá. Tư không được làm loạn công, kẻ sai quấy không được xúc phạm người đoan chính, ấy là đạo trị quốc đầy đủ.