Sách Khổng giáo/Kinh sách Nho giáo/Kinh dịch/Âm dương

Âm dương được Phật giáo cho là 2 tính chất đối lập của mọi thực thể cân bằng độc lập . Thí dụ như Ngày và đêm, tối và sáng, mưa và nắng, nóng và lạnh ...

Tất cả các quy luật được thể hiện nói lên bản chất và sự chuyển hóa của âm và dương.Ngày và đêm, tối và sáng, mưa và nắng, nóng và lạnh,... luôn chuyển hóa cho nhau. Cây màu xanh từ đất "đen", sau khi lớn chín "vàng" rồi hóa "đỏ" và cuối cùng lại rụng xuống và thối rữa để trở lại màu "đen" của đất. Từ nước lạnh (âm) nếu được đun nóng đến cùng cực thì bốc hơi lên trời (thành dương), và ngược lại, nếu được làm lạnh đến cùng cực thì nó sẽ thành nước đá (thành âm).

Quy luật Âm dương

Lưỡng tánh âm dương

2 cá tánh đối lập của mọi thực thể

Dương	Âm
Chánh	Tà
Chân	Giả
Thiện	Ác
Ngay	Gian
Sinh	Diệt
Thịnh	Suy
Thắng	Thua
Thành	Bại
Được	Mất
Có	Không
Tốt	Xấu
Hiền	Dữ
Giàu	Nghèo
Sang	Hèn

Tam dịch âm dương

Dịch có nghỉa là biến hóa . Tam dịch âm dương có nghỉa là 3 biến hóa âm dương bao gồm

• Bất dịch

Hện tượng Âm dương giao hòa Mọi thực thể đều có 2 cá tánh đối nghịch cùng sống chung với nhau không có khác biệt

• Dịch

Hiện tượng Âm dương bất hòa , âm dương có thay đổi khi có khác biệt về âm dương . Khi Âm thịnh thì Dương suy . Khi Dương thịnh thì Âm suy

• Biến dịch

Hiện tượng Âm dương thay đổi tách biệt độc lập . Âm diệt, Dương sinh . Dương diệt, Âm sinh

Tam dịch	Ý nghỉa
Bất dịch	Âm dương giao hòa	Mọi thực thể đều có 2 cá tánh sinh diệt đối nghịch
Dịch	Âm dương bất hòa	Âm thịnh, Dương suy . Dương thịnh, Âm suy
Biến dịch	Âm dương tách biệt	Âm diệt, Dương sinh . Dương diệt, Âm sinh

Tứ vận âm dương

Vận có nghỉa là vận hành . Tứ vận âm dương có nghỉa là 4 vận hành âm dương

Tứ vận	Ý nghỉa	Dịch âm dương
Sinh	Sinh thành	Dương thịnh, Âm suy
Thịnh	Cực thịnh	Dương sinh , Âm diệt
Suy	Suy tàn	Âm thịnh, Dương suy
Diệt	Diệt vong	Âm sinh , Dương diệt

Luân hồi

Luân hồi - vận hành cuảm một thực thể cứ lặp đi lặp lại trong một chu kỳ thời gian . Thí dụ như vận hành của mặt trời - Sáng mọc, Trưa lên cao , Chiều xuống thấp , Tối lặn hết ngày này sang ngày khác

Tứ vận	Ý nghỉa	Thí dụ
1	Sinh	Mặt trời mọc
2	Thịnh	Mặt trời lên
3	Suy	Mặt trời xuống
4	Diệt	Mặt trời lặn

Biểu đồ âm dương

Có 2 loại biểu đồ dùng để biểu thị âm dương gồm Hào vạch của Phục hy và Thái cực đồ của Chu văn vương

Hào vạch

Phục hy dùng Hào vạch để biểu thị Âm dương như sau

• Hào dương được biểu thị bằng một vạch liền __
• Hào âm được biểu thị bằng một vạch đứt _ _

Thái cực đồ

Thái Cực đồ

Thái cực đồ được dùng để biểu thị âm dương trong một vòng tròn, gồm hai nửa đối xứng ôm trọn lấy nhau, tượng trưng cho Âm (màu đen) và Dương (màu đỏ). Trong mỗi phần đối xứng lại có một chấm tròn màu đối lập nằm trong đó. Màu sắc của Thái Cực đồ có thể thay đổi, cũng như độ xoắn vào nhau của hai hình đối xứng.Thái Cực đồ thể hiện ý nghĩa của triết học Phương Đông, cụ thể là thuyết Âm Dương rất rõ ràng:

Trong mỗi một tổng thể (hình tròn) luôn tồn tại hai mặt đối lập Âm và Dương, hai mặt đó tương hỗ với nhau, bù đắp nhau thành một thể hoàn thiện.

• Không một tổng thể, cá thể nào có thể tách biệt hoàn toàn hai mặt đó.
• Trong Âm có Dương, trong Dương có Âm, cũng như trong phần màu đỏ có chấm màu đen, và ngược lại.
• Âm thăng, Dương giáng ngược chiều kim đồng hồ Âm thịnh, Dương suy và ngược lại. Khi phần màu đen lớn dần thì phần màu đỏ nhỏ dần và ngược lại.
• Cực thịnh thì suy, thể hiện ở mỗi phần khi đạt đến độ cực đại thì xuất hiện yếu tố đối lập ngay trong lòng, và phần đó sẽ phát triển dần

Bảng Âm dương

Loạio	Âm	Dương
Lịch	Âm lịch	Dương lịch
Thiên can	Ất, Đinh, Kỷ, Tân, Quý	Ất, Đinh, Kỷ, Tân, Quý
Địa chi	Sựu, Mảo, Tị, Mùi, Dậu, Hợi	Tý, Dần, Thìn, Ngọ, Thân, Tuất
Bát quái	Đoài, Ly, Tốn, Khôn	Kiền, Chấn, Khảm, Cấn
Tứ tượng	Trăng, Nước biển	Trời , Đất
Ngũ hành	Thổ , Hỏa , Mộc , Thủy , Kim	Kim , Thủy , Mộc , Hỏa , Thổ