Sách Hàn Phi Tử/Bầy tôi yêu (ái thần)

1.

Bầy tôi yêu mến nhà vua thân quá thì sẽ nguy đến thân. Bầy tôi nếu được sang quá thì thế nào cũng sẽ cướp ngôi nhà vua. Địa vị của bà hoàng hậu và các thiếp mà không phân biệt thì thế nào cũng sẽ nguy cho đứa con trưởng. Anh em không vâng theo nhà vua thì sẽ nguy đến xã tắc.

2.

Thần nghe nói: “Ông vua có ngàn cỗ xe không phòng bị thì thế nào cũng có bầy tôi có trăm cỗ xe ở bên cạnh cướp mất dân và giành lấy nước của mình, Ông vua có vạn cỗ xe không phòng bị thì thế nào cũng có cái nhà có ngàn cỗ xe ở bên cạnh cướp lấy cái uy mà giành lấy nước của mình”. Như vậy, khi bọn gian thần đông và giàu có thì đạo của nhà vua phải suy vong. Vì vậy cho nên chư hầu lớn mạnh là cái hại cho vị thiên tử. Bầy tôi quá giàu là cái hại cho nhà vua. Tướng quân, tể tướng bỏ quyền lợi của nhà vua để lo quyền lợi nhà mình thì bị nhà vua gạt cả.

3.

Trong muốn vật không có gì quý bằng thân mình, không có gì được tôn trọng bằng địa vị, không có gì đáng trọng bằng uy quyền, không có cái gì mạnh bằng cái thế của nhà vua. Bốn cái đẹp ấy đều không cầu xin ở ngoài, không nhờ ở người, nếu làm cho phải thì có được. Cho nên nói: “Ông vua không biết dùng cái giàu của mình thì sẽ chết ở nước ngoài”. Đó là điều kẻ làm vua người ta phải biết.

4.

Ngày xưa vua Trụ bị diệt vong, nhà Chu bị hèn kém đều do chư hầu lớn mạnh mà ra. Nước Tần bị phân chia, nước Tề bị cướp mất đều là do bọn bầy tôi quá giàu. Sở dĩ người nước Yên, nước Tống giết vua của mình cũng đều thuộc loại ấy.

Cho nên trên thì xem gương nhà Ân, nhà Chu, giữa thì xem gương nước Yên, nước Tống, không nước nào là không theo phép tắc này. Do đó bậc vua sáng nuôi bầy tối của mình thì dùng pháp luật để tận dụng hết cái khả năng của họ, giữ con tin đề đề phòng họ. Vì vậy, không tha tội chết, không bỏ hình phạt. Nếu tha tội chết, bỏ hình phạt, thì cái uy của nước sẽ bị giảm mất, xã tắc sẽ nguy, quốc gia sẽ vào tay người khác.

5.

Cho nên bậc đại thần lộc tuy lớn, vẫn không ra uy ở thành thị. Bè đảng ông ta tuy đông, vẫn không được chỉ huy quân sĩ, vì vậy bầy tối trong nước không được có triều đình riêng, người ở trong quân đội không được giao thiệp riêng, kho lúa kho tiền nhà vua không được cho nhà riêng vay mượn. Đó là cách bậc vua sáng dùng để cấm điều gian tà. Cho nên các quan không được có bốn cỗ xe đi theo, không mang theo quân đội riêng. Không phải là người mang thư và mang tin thì không được mang vũ khi đi nơi này sang nơi khác. Nếu phạm tội thì giết không tha. Đó là cách vị vua sáng dùng để đề phòng chuyện bất ngờ.