Hình thành và phát triển Kinh Dịch
Kinh Dịch được hình thành vào khoảng thời Xuân Thu (771-476 TCN), tuy nhiên nội dung của nó có thể còn lâu đời hơn.Kinh Dịch gồm 64 quẻ, mỗi quẻ gồm 6 vạch liền hoặc đứt, tượng trưng cho âm và dương. Các quẻ kết hợp với nhau tạo thành 64 trường hợp khác nhau, mô tả các hiện tượng tự nhiên, xã hội và tư tưởng con người.
Phục hy Bát Quẻ Dịch
[sửa]Kinh Dịch được cho là có nguồn gốc từ huyền thoại Phục Hy (伏羲 Fú Xī). Theo nghĩa này thì ông là một nhà văn hóa, một trong Tam Hoàng của Trung Hoa thời thượng cổ (khoảng 2852-2738 TCN, theo huyền thoại), được cho người sáng tạo ra bát quái (八卦 bā gùa) là tổ hợp của ba hào.
Văn vương 64 Quẻ Dịch
[sửa]Dưới triều vua Vũ (禹 Yǔ) nhà Hạ, bát quái đã phát triển thành quẻ, có tất cả sáu mươi tư quẻ (六十四卦 lìu shí sì gùa), được ghi chép lại trong kinh Liên Sơn (連山 Lián Shān) còn gọi là Liên Sơn Dịch. Liên Sơn, có nghĩa là “các dãy núi liên tiếp” trong tiếng Hoa, bắt đầu bằng quẻ Thuần Cấn (艮 gèn) (núi), với nội quái và ngoại quái đều là Cấn (tức hai ngọn núi liên tiếp nhau) hay là Tiên Thiên Bát Quái.
Sau khi nhà Hạ bị nhà Thương thay thế, các quẻ sáu hào được suy diễn ra để tạo thành Quy Tàng (歸藏 Gūi Cáng; còn gọi là Quy Tàng Dịch), và quẻ Thuần Khôn (坤 kūn) trở thành quẻ đầu tiên. Trong Quy Tàng, đất (Khôn) được coi như là quẻ đầu tiên.
Vào thời kỳ cuối của nhà Thương, vua Văn Vương nhà Chu diễn giải quẻ (gọi là thoán hay soán) và khám phá ra là quẻ Thuần Càn (乾 qián) (trời) biểu lộ sự ra đời của nhà Chu. Sau đó ông miêu tả lại các quẻ theo bản chất tự nhiên của chúng trong Thoán Từ (卦辭 guà cí) và quẻ Thuần Càn trở thành quẻ đầu tiên. Hậu Thiên Bát Quái ra đời.
Kinh Dịch được sử dụng để bói toán, dự đoán vận mệnh, hướng dẫn hành động và ra quyết định. Người xưa tin rằng Kinh Dịch tiết lộ được ý trời, đạo lý muôn vật.Kinh Dịch có ảnh hưởng lớn đến văn hóa, tư tưởng Trung Quốc và các nước chịu ảnh hưởng của Nho giáo như Việt Nam, Hàn Quốc, Nhật Bản.Nói tóm lại, Kinh Dịch là một di sản văn hóa quan trọng của Trung Quốc cổ đại, có giá trị trong việc nghiên cứu văn hóa, triết học Đông Á.